Η αντίδραση φόβου «μάχης ή φυγής» («fight or flight» response όπως είναι ευρέως γνωστή), είναι μια απόκριση του οργανισμού στο στρες που χαρακτηρίζεται από έκρηξη της αδρεναλίνης, ταχυκαρδία και διεσταλμένες κόρες των ματιών.
Ο όρος «πάλη ή φυγή» αφορά την ανταπόκριση σε οξύ στρες. Όταν ένα ζώο φοβάται ή απειλείται, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ανταποκρίνεται, προκαλώντας αύξηση της αδρεναλίνης και των χτύπων της καρδιάς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο προετοιμάζεται το σώμα να παράγει επιπλέον δύναμη, προκειμένου να αποκτήσει την έκρηξη ταχύτητας που χρειάζεται ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο, ή να βρει την δύναμη που χρειάζεται για να επιτεθεί.
Η απόκριση «μάχης ή φυγής» εμφανίζεται και στους ανθρώπους σε περιόδους στρες ή κινδύνου, όπου το συμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι ικανό να προκαλέσει ακραίες ανυψώσεις αδρεναλίνης. Η αντίδραση της «μάχης ή φυγής» μπορεί να είναι εξαιρετικά ισχυρή, αλλά δεν λειτουργεί πάντα προς όφελός μας.
Οι άνθρωποι μπορεί να αντιμετωπίσουν αυτή την αντίδραση, όχι μόνο σε καταστάσεις που γίνεται αντιληπτός ένας κίνδυνος, αλλά και κατά τη διάρκεια μιας λεκτικής διαφωνίας, την οποία μπορεί να συνδυάσουν ακόμα και με σωματική επίθεση. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν κάποιος νιώσει την ανάγκη να φύγει και να διακόψει τη διαφωνία και κάποιος άλλος τον εμποδίσει. Τότε η φυγή (flight) μπορεί να προκαλέσει πάλη (fight) αν αισθανθεί ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από την επίθεση και νοιώσει στριμωγμένος.
Επιπλέον, μερικοί άνθρωποι, ειδικά εκείνοι με διαταραχή μετα-τραυματικού στρες (PTSD), διαταραχή κρίσεων πανικού ή γενικευμένου άγχους, μπορεί να έχουν μια αντίδραση «μάχης ή φυγής» χωρίς εμφανή ή προφανή λόγο. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα δεν λειτουργεί καλά, και ξαφνικά μία απλή περίπτωση όπως το να μην μπορεί το άτομο να βρει τα κλειδιά του ή κάτι άλλο που ψάχνει, μπορεί να του προκαλέσει ταχυκαρδία, δύσπνοια, ή ακόμη και μια ολοκληρωτική κρίση πανικού. Για άτομα με PTSD, αναμνήσεις παρελθοντικών τραυματικών γεγονότων, όπως μια μυρωδιά, ή το να βρεθούν σε ένα χώρο που συνέβη κάποιο τραυματικό γεγονός, μπορεί να προκαλέσει την επιθετική τους συμπεριφορά προς τους άλλους, ή πανικό και να τους κάνει να ψάχνουν απεγνωσμένα να φύγουν και να αλλάξουν άμεσα περιβάλλον.
Η απόκριση της «φυγής» δεν είναι πάντα εμφανής στον άνθρωπο. Μπορεί να αφορά την απομόνωση από κοινωνικές εκδηλώσεις και αλληλεπιδράσεις ή την υπερβολική έκθεση στην τηλεόραση, ή σερφάρισμα στο Ίντερνετ, ξεφεύγοντας ουσιαστικά από τη βιωματική εμπειρία μιας στρεσογόνου κατάστασης.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση «fight or flight» σε κάποια αγχωτική περίοδο της ζωής τους. Παρόλο που τα αρχαία χρόνια αυτή η αντίδραση αποτελούσε μια ενστικτώδη συμπεριφορά με σκοπό να προστατεύσει τα ζώα ή τους ανθρώπους από το κίνδυνο, σήμερα μπορεί να φανεί εξαιρετικά ψυχοφθόρος για τον άνθρωπο. Όταν κάποιος βρίσκεται σε μια τέτοια συνεχή κατάσταση πλήρους υπερδιέγερσης, αυτό μπορεί να τον οδηγήσει σε προβλήματα του εντέρου, σε πανικό, απομόνωση, δυσκολία στον ύπνο ή σε δύσπνοια.
